Phân vùng khu vực nguy hiểm trong sản xuất: Những điều cần biết

PHÂN LOẠI KHU VỰC NGUY HIỂM TRONG SẢN XUẤT (HAC) LÀ GÌ?

Các khu vực nguy hiểm cháy nổ có thể được định nghĩa là các vị trí trong một cơ sở công nghiệp mà ở đó bầu không khí nổ có thể được gây ra do sự hiện diện của khí dễ cháy, chất lỏng, hơi, bụi và sợi, trong cả điều kiện hoạt động bình thường và bất thường.

Phân loại khu vực nguy hiểm, thường được gọi là HAC, là một phương pháp để đánh giá khả năng hình thành và thời gian bầu không khí dễ cháy nổ có thể tồn tại, hay nói cách khác, là phương pháp phân tích và phân loại môi trường dựa trên loại vật liệu dễ cháy có mặt và xác suất xảy ra của nó. Đây là một phân tích kỹ lưỡng về các mối nguy hiểm cháy nổ tiềm ẩn tại một địa điểm, bao gồm cả sương mù dễ cháy, hơi, khí, hoặc bụi và sợi dễ cháy.

TẠI SAO HAC LẠI QUAN TRỌNG?

Theo số liệu thống kê tình hình thực hiện Luật Phòng cháy và chữa cháy tại Việt Nam của Bộ Công an, từ năm 2012 đến năm 2022, cả nước xảy ra 8.580 vụ cháy tại cácnhà kho, nhà máy sản xuất và văn phòng kinh doanh, chiếm 29% số vụ cháy trên toàn quốc. Đây là con số đáng báo động và là minh chứng cho thấy đã đến lúc các doanh nghiệp cần có những biện pháp quyết liệt để nâng cao công tác phòng cháy chữa cháy tại nơi làm việc, đặc biệt là tại các nhà máy và kho bãi.

Việc áp dụng các quy chuẩn HAC có thể trực tiếpcải thiện hiệu quả phòng chống cháy nổ.

Một số lợi ích đáng kể của HAC là:

• Xác định vị trí và phân loại các khu vực chuyên biệt chứa vật liệu có thể dẫn đến cháy, nổ hoặc các sự cố nguy hiểm khác;

• Đáp ứng các yêu cầu của Hệ thống an toàn công nghệ (PSM);

• Tạo điều kiện thuận lợi cho việc lựa chọn và lắp đặt thiết bị phù hợp để sử dụng an toàn trong các khu vực được phân vùng;

• Thực hiện các biện pháp nhằm giảm thiểu nguy cơ cháy nổ và giữ cho môi trường làm việc an toàn.

DỊCH VỤ HAC LÀ GÌ?

Dịch vụ xác định, phân loại các khu vực nguy hiểm cháy nổ (từ đây gọi là khu vực nguy hiểm) nhằm hỗ trợ các ngành công nghiệp giảm nguy cơ gặp sự cố cháy nổ dẫn đến thiệt hại về tài sản, thương tích hoặc mất mạng.

Mục đích chính của việc phân loại khu vực nguy hiểm là giúp cho việc lựa chọn thiết bị và quy trình lắp đặt phù hợp để đảm bảo rằng thiết bị có thể hoạt động an toàn trong môi trường đó và không gây cháy nổ.

Việc phân loại khu vực nguy hiểm thông thường được thực hiện bởi một nhóm kỹ sư An toàn công nghệ, kỹ sư Điện, kỹ sư Điện điều khiển cùng với sự hỗ trợ từ các chuyên gia vận hành và chuyên gia Sức khỏe, An toàn và Môi trường (HSE) của nhà máy.

PHƯƠNG PHÁP CHUNG

Nổ là phản ứng oxit xảy ra đột ngột với tốc độ rất lớn, tạo ra sự gia tăng nhiệt độ và áp suất. Ở đây, nói đến phản ứng của khí dễ cháy, hơi hoặc bụi cùng với oxy trong không khí.

Theo quy luật, để các vụ nổ xảy ra trong khí quyển, ba yếu tố phải có mặt cùng một lúc.

• Vật liệu dễ cháy

• Oxy (không khí)

• Nguồn đánh lửa

Loại bỏ vật liệu dễ cháy hoặc nguồn đánh lửa là biện pháp hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ. Tuy nhiên, đối với các ngành công nghiệp có liên quan đến vật liệu nguy hiểm, nhiều loại vật liệu trong quy trình công nghệ không thể loại bỏ do đặc tính của sản xuất và những vật liệu này có nguy cơ bốc cháy khi tiếp xúc với oxy trong không khí khi có nguồn nhiệt. Bên cạnh đó, các nguồn đánh lửa vĩnh viễn, chẳng hạn như thiết bị điện, chiếu sáng, động cơ, v.v., cùng với bề mặt nóng có thể trở thành nguồn đánh lửa gây cháy. Do đó, để giảm thiểu khả năng tạo ra tia lửa hoặc ngọn lửa có thể gây cháy, thiết bị điện hoặc không điện phải được thiết kế phù hợp với các vật liệu được xử lý trong quy trình công nghệ.

HAC là một phương pháp kiểm soát nguồn đánh lửa rất hiệu quả. Do đó, việc thực hiện và tài liệu hóa HAC không chỉ được yêu cầu bởi nhiều quy chuẩn, tiêu chuẩn, thông lệ và các hoạt động lập pháp, mà còn cần phải được cập nhật thường xuyên. Thời điểm hiệu quả để tiến hành phân tích là khi thông tin về các vật liệu đã được biết đến và quy trình vận hành đã được thiết lập. Đây là thông tin tối thiểu cần thiết để xác định các thiết bị điện/điện tử và bề mặt nóng hiện diện. Đối với các hoạt động hiện có, nhiều tài liệu hướng dẫn sẽ gợi ý bao gồm việc xem xét HAC trong bất kỳ Quản lý Thay Đổi (MOC) nào liên quan đến việc thay thế, lắp đặt thiết bị và/hoặc các thiết bị điện mới.

Các bước thực hiện HAC

Sau đây là các bước thực hiện HAC:

1. Xác định nguồn phát thải

• Đầu vào: Sơ đồ đường ống và thiết bị đo lường (P&ID), sơ đồ mặt bằng, dữ liệu cân bằng nhiệt và vật liệu, thông tin xưởng.
• Hoạt động: Xác định các nguồn phát thải nguy hại tiềm ẩn trong cơ sở hoặc quy trình.
• Đầu ra: Danh sách các nguồn phát thải đã xác định.

2. Xác định mức độ phát thải:

• Đầu vào: Thông tin về các nguồn phát thải đã xác định.
• Hoạt động: Đánh giá khả năng xảy ra rủi ro và mức độ nghiêm trọng của từng nguồn phát thải, phân loại chúng thành các cấp độ khác nhau dựa trên tác động tiềm ẩn.
• Đầu ra: Phân loại các nguồn phát thải dựa trên cấp độ của chúng. Thiết kế có thể được sửa đổi để loại bỏ các nguồn phát thải liên tục hoặc chính.

3. Xác định loại chất lỏng:

• Đầu vào: Tính chất vật lý của các chất phát thải, dữ liệu cân bằng nhiệt và vật liệu, và Bảng dữ liệu an toàn vật liệu (MSDS).
• Hoạt động: Phân loại các chất lỏng phát thải thành các loại khác nhau dựa trên khả năng bắt lửa, nổ và các đặc tính nguy hiểm khac của chúng.
• Đầu ra: Phân loại chất lỏng được giải phóng thành các loại phù hợp.

4. Thiết lập Phân loại Khu vực:

• Đầu vào: Dữ liệu thông gió và thông tin về bố cục và quy trình của cơ sở.
• Hoạt động: Xác định các vùng nguy hiểm phù hợp dựa trên khả năng và sự tồn tại của bầu không khí dễ cháy hoặc nổ.
• Đầu ra: Phân loại cơ sở thành các vùng khác nhau (ví dụ: Vùng 0, Vùng 1, Vùng 2) dựa trên mức độ nguy hiểm.

5. Bán kính nguy hiểm:

• Đầu vào: Dữ liệu mô hình phân tán không khí.
• Hoạt động: Tính toán bán kính xung quanh mỗi nguồn phát thải mà trong đó có thể tồn tại bầu không khí nguy hiểm.
• Đầu ra: Xác định bán kính nguy hiểm cho mỗi nguồn phát thải.

6. Bản vẽ Phân loại Khu vực nguy hiểm:

• Đầu vào: Tất cả thông tin thu thập được trong các bước trước.
• Hoạt động: Tạo các bản vẽ chi tiết cho thấy sự phân loại toàn bộ cơ sở thành các vùng nguy hiểm.
• Đầu ra: Bản vẽ phân loại khu vực nguy hiểm có thể được sử dụng cho kế hoạch và thiết kế an toàn.

Quy trình làm việc có hệ thống này giúp đảm bảo các khu vực nguy hiểm được xác định, phân loại và quản lý đúng cách, giảm thiểu rủi ro tai nạn và đảm bảo an toàn cho nhân viên và thiết bị.